Wydawca treści
OCHRONA LASU
Działania monitoringowe prowadzone w 2015 roku na terenie RDLP w Katowicach
· Monitoring uszkodzeń o charakterze biotycznym
http://www.katowice.lasy.gov.pl/documents/18148/26186205/Formularz_nr_3_RDLP_Katowice_2015.xlsx
· Monitoring uszkodzeń powodowanych przez czynniki abiotyczne i grzyby
http://www.katowice.lasy.gov.pl/ochrona-lasu1#.VqsVNPnhC70
Działania monitoringowe prowadzone w 2014 roku na terenie RDLP w Katowicach
· Monitoring uszkodzeń o charakterze biotycznym
http://www.katowice.lasy.gov.pl/documents/18148/26186205/Formularz_nr_3_RDLP_Katowice_2014.xlsx
· Monitoring uszkodzeń powodowanych przez czynniki abiotyczne i grzyby
http://www.katowice.lasy.gov.pl/documents/18148/26186205/Formularz_nr_4.xlsx
By zachować i powiększyć areał lasów dla przyszłych pokoleń bez ochrony lasu byłoby to niemożliwe, bo właśnie ochrona lasu to fundament działalności gospodarczej w każdym leśnictwie, gdzie ekologia, użytkowanie czy hodowla lasu wzajemnie się uzupełniają. Leśnicy nie dbają wyłącznie o drzewostany, ale obejmują opieką cały biotop i biocenozę, florę i faunę a więc glebę, wszystkie leśne piętra i mikroorganizmy.
W stabilnym ekosystemie leśnym obecność grzybów pasożytniczych, martwych i obumierających drzew oraz całego świata owadziego jest ze wszech miar pożądana.
Dlatego „liczenie robaków" nie jest wstępem do tego, by je unicestwić, nawet wtedy, gdy chodzi o groźnego dla lasu, żarłocznego chrabąszcza czy zjadającą miliardy sosnowych igieł strzygonię choinówkę. Nie chcemy także całkowicie zlikwidować pasożytów, wirusów czy grzybów nazywanych przez naukowców patogenami chorobotwórczymi, tak jak nie chcemy pozbyć się z lasu zwierząt, chociaż potrafią wyrządzać w uprawach dotkliwe szkody.
Zadaniem leśników jest natomiast gospodarować tak, by pomiędzy leśnymi organizmami była zachowana równowaga i dzięki temu ekosystem działał prawidłowo.
Żeby osiągnąć to bez uszczerbku dla przyrody, lasu i każdego jego komponentu, potrzebna jest wiedza. Trzeba przecież doskonale znać owady, mieć szeroką wiedzę o ich występowaniu, zachowaniu i biologii. Po to właśnie „liczymy robaki", ale robimy to według ściśle określonych zasad. Metody kontrolowania i liczenia owadów oraz tabele z tzw. liczbami krytycznymi (przekroczenie ich grozi zachwianiem równowagi w przyrodzie) są jednolite dla całego kraju i zawarte w „Instrukcji Ochrony Lasu", która stoi na półce u każdego leśnika.
Siatki, repelenty, osłonki
Słowa poza siatką z niczym się nie kojarzą a przemierzając leśne dukty można natknąć się na ogrodzone „polanki", plastikowe pojemniki i worki czy pędy młodych drzewek pokryte białą a nawet różową substancją lub owinięte karbowanym plastikiem. Gdzie ta ekologia, skoro w lesie, gdzie natura gra pierwsze skrzypce tyle zbędnych dodatków.
Grodzenie cennych domieszek gwarantuje ich przetrwanie (Fot. Kamil Myrcik)
Niestety, bez tych zabiegów wszelkie próby i wysiłki wyprowadzenia młodego pokolenia byłyby niemożliwe. Bez grodzenia siatką soczystego dęba, pachnącej jodły czy nawet sosny, ta leśna „sałata" przyciąga swym zapachem wielu amatorów młodych pędów – sarny, daniele i jelenie. Na otwartych powierzchniach wykonujemy zabezpieczenie chemiczne – czyli młode, wierzchołkowe pędy są smarowane repelentem – czyli substancją odstraszającą zwierzynę, której smak, zapach, kolor nie budzi chęci pożarcia. Starsze drzewka, którym udało się ujść przed pyskiem roślinożerców są nadal zagrożone, bo wygłodniała zwierzyna spałuje czyli zdziera warstwę młodej kory i łyka a późnym latem wyciera swędzące od łuszczącego się scypułu (skórki) poroże. To właśnie dlatego pnie młodych sosen są owinięte plastikową spiralą pomiędzy okółkami gałęzi.
Łączone metody ochrony lasu. Mechaniczna - palikowanie modrzewia, chemiczna - zabezpieczenie pędu wierzchołkowego repelentem (Fot. Ewelina Boruń)
Feromony, chodniki, wałki
U schyłku zimy rozpoczynamy monitorowanie występowania groźnego szkodnika cetyńca większego, dlatego już końcem stycznia leśnicy wywieszają złożone z plastikowych elementów pułapki, zawierające wewnątrz substancję wabiącą owady – feromon.
Miejsca, gdzie doszło do nagłej zmiany stosunków wodnych, zmian powstałych na skutek wystąpienia pożaru trzeba koniecznie obserwować, bowiem właśnie takie warunki upodobał sobie kolejny groźny szkodnik sosen – przypłaszczek granatek. Aby móc zweryfikować liczbę chrząszcza owijamy wokół pni czarną, lepką folię, która nagrzewając się wabi owady.
Z nastaniem ciepłych majowych dni trzeba zacząć obserwować najmłodsze pokolenie lasu, bo to czas gdy sadzonki sosny, świerka i modrzewia na uprawach są zagrożone przez matowo brązowe, krępe szeliniaki. Ogryzają na młodych strzałkach i bocznych pędach korę płatami, aż do bielu. Mogą też żerować na szyjkach korzeniowych wygryzając plackowate rany i czasami zupełnie przegryzając strzałki. To właśnie ze względu na ogromne zagrożenie udatności naszych upraw na ich powierzchniach można dostrzec pozostawione wałki sosnowe, rozłożone równomiernie, jednostronnie okorowane – nikt o nich nie zapomniał a są najlepszą metodą zwabienia chrząszczy i wstępnej weryfikacji ich liczebności.
Nie mniej zagrożone są także nieco starsze drzewostany, bo kilkumetrowe już młodniki należy obserwować by ich pędy i liście nie zostały skonsumowane przez zwójki. Gdy liczebności gąsienic zwójek – sosnóweczki, żywiczaneczki czy zieloneczki – są znaczne może do zniszczenia wszystkich młodych pędów i pączków sosen lub gołożeru w przypadku gatunków liściastych, czyli całkowitego zniszczenia listowia/igliwia, w tym szczególnym momencie wzrostu i odkładania się przyrostu.
Pełnia lata także zawiera w sobie konieczność dalszej obserwacji dojrzałych drzewostanów sosnych. Ponownie leśnicy wywieszają plastikowe pułapki zawierające feromon, który wabi samce brudnicy mniszki nocnego motyla, którego masowy pojaw – gradacja – ogołociła już wiele polskich lasów. Obserwując liczbę odłowionych do pułapek samców leśnicy prognozują termin wystąpienia rójki – wówczas przemierzają swe drzewostany poszukując siedzących na pniach samic. Dzięki rzetelnej pracy, poprzez ocenę wstępną mogą w porę przygotować się do masowego pojawu brudnicy, której gradacje prowadzą do całkowitego lub częściowego zniszczenia aparatu asymilacyjnego drzew. W zależności od różnych czynników, szczególnie abiotycznych, uszkodzone drzewa regenerują utracone igliwie lub zamierają. Zniszczenie aparatu asymilacyjnego i późniejsza jego regeneracja powodują zahamowanie przyrostu drzew. Ponadto zmniejsza ich odporność na infekcje grzybowe oraz inwazje innych organizmów szkodliwych a szczególnie szkodników wtórnych.
Natomiast u schyłku roku z nastaniem pierwszych przymrozków, kiedy larwy, gąsienice czy poczwarki przemieszczają się pod pokrywę listowia do wierzchnich warstw gleby – ściółki – leśnicy wykonują ostatnią czynność nazwaną „Jesiennymi poszukiwaniami szkodników pierwotnych w ściole". W oparciu o przyjęty schemat postępowania z użyciem metalowych ramek, pod pniem sosny wykonuje się skrupulatne przeszukanie ściółki, zbierając leśne szkodniki i odnotowując wszystkie znalezione owady.
Cyklicznie, rok po roku obserwujemy i dbamy o nasze lasy. Staramy się wykorzystywać neutralne metody i środki, których wpływ na przyrodę lasu będzie nieistotny. Wspomniane feromony i repelenty nie oddziałują negatywnie na rośliny i zwierzęta. Dopiero w przypadku realnego zagrożenia wystąpienia gradacji, po uprzedniej konsultacji i aprobacie jednostki nadrzędnej i specjalistycznych Zespołów Ochrony Lasu, wykonujemy zabiegi lotnicze lub z wykorzystaniem sprzętu naziemnego przystępujemy do ich zwalczania.
OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA
Nadleśnictwo Chrzanów zaliczone jest do I (najwyższej) kategorii zagrożenia pożarowego, co oznacza że lasy nadleśnictwa są bardzo palne. Średniorocznie w nadleśnictwie wybucha kilkadziesiąt pożarów lasu.
Nadleśnictwo Chrzanów posiada system ochrony przeciwpożarowej złożony z trzech współpracujących ze sobą dostrzegalni przeciwpożarowych koordynowanych przez osobę pełniącą dyżur w Punkcie Alarmowo Dyspozycyjnym nadleśnictwa (PAD), współpracujących ponadto z dostrzegalniami z nadleśnictw sąsiednich (Siewierz, Olkusz, Katowice, Krzeszowice). Celem szybkiego reagowania łączność zapewniona jest poprzez radiotelefony.
Widok z dostrzegalni przeciwpożarowej (Fot. Łukasz Poczęsny)
Nasze Nadleśnictwo posiada dwie bazy sprzętu przeciwpożarowego zlokalizowane w leśnictwach Kroczymiech oraz Szczakowa. Zaopatrzenie wodne opiera się o punkty czerpania wody zlokalizowane w leśnictwach: Mętków, Żarki, Kroczymiech, Chełmek, Podłęże, Bukowno, Szczakowa oraz o sieć hydrantów. Dostępność terenów leśnych oparta jest o rozbudowaną sieć dojazdów pożarowych.
Wnętrze dostrzegalni (Fot. Łukasz Poczęsny)
W przypadku wystąpienia pożaru lasu do akcji gaśniczej włączane są samoloty gaśnicze stacjonujące w Leśnej Bazie Lotniczej w Rybniku.
Na terenie Nadleśnictwa Chrzanów zlokalizowany jest Pomocniczy Punkt Pomiarowy (punkt meteorologiczny), w którym oprócz automatycznych pomiarów meteorologicznych wykonywanych przez specjalistyczny sprzęt, codziennie o godzinie 9.00 w okresie zagrożenia pożarowego tj. od połowy marca do połowy października wykonuje się pomiary wilgotności ścioły (wierzchnia warstwa gleby). Pomiary te służą do określenia stopnia zagrożenia pożarowego danego dnia.
Najnowsze aktualności
Polecane artykuły
Hodowla lasu
Hodowla lasu
Gospodarczy Drzewostan Nasienny Bk i Md (fot. Liliana Armatys)
Oznakowany modrzew w GDN (fot. Liliana Armatys)
Sosnowy Gospodarczy Drzewostan Nasienny (fot. Liliana Armatys)
Uprawa przy GDN sosny (fot. Liliana Armatys)
Monitoring zmian dotyczących pozyskania drewna, wybranych zadań z hodowli lasu: odnowień, zalesień, zabiegów pielęgnacyjnych i oceny upraw - ROK 2014
Do pobrania: Monitoring wybranych zadań hodowlanych za 2014 r.
To kluczowa nauka dla pracy leśników, na której rozwój składa się wiele innych dziedzin przyrodniczych rozpoczynając od klimatologii i gleboznawstwie, poprzez ekologię, botanikę na fizjologii roślin kończąc. Cytując za Małym Przewodnikiem Leśniczego (EKO-LAS, 2012) dla zrozumienia zasad hodowli lasu, trzeba przede wszystkim znać budowę oraz ważniejsze objawy życia drzew i krzewów leśnych, które jako drzewostany stanowią przedmiot gospodarki leśnej.
Jej podstawowym zadaniem jest zachowanie i wzbogacanie istniejących lasów (odnawianie, przebudowywanie) oraz zakładanie nowych (zalesianie), z respektowaniem warunków przyrodniczych i procesów naturalnych.
By móc wypełnić powierzone nam, leśnikom zadanie, korzystając z bogatego dorobku naukowego jak i posiadanej wiedzy oraz doświadczenia, wszędzie tam, gdzie las, nie powstał w sposób naturalny sadzony jest przez leśników. Sadzonki hoduje się w szkółkach leśnych, a założone z nich uprawy są poddawane zabiegom pielęgnacyjnym i ochronnym.
Ważnym krokiem w budowaniu przyszłych pokoleń jest źródło, pochodzenie nasion, z których wyhodowane zostaną sadzonki. Wszystkie nadleśnictwa w Polsce w tym także nasze posiada bazę nasienną czyli wybrane drzewostany i drzewa o najlepszej jakości, których nasiona lub części wykorzystywane są do produkcji sadzonek lub zakładania obiektów obiektów selekcji leśnej.
BAZA NASIENNA, bo od nasiona się zaczyna…
Wśród szerokiego wachlarza elementów składających się na bazę nasienną w Nadleśnictwie Chrzanów występują gospodarcze drzewostany nasienne (GDN), plantacje nasienne (PN), plantacyjną uprawę nasienną (PUN), uprawy pochodne (UP) oraz źródła nasion (ŹN).
GOSPODARCZE DRZEWOSTANY NASIENNE są to drzewostany wyróżniające się dobrą jakością hodowlaną, wysoką zdrowotnością, wyższą od przeciętnej w danym rejonie produkcyjnością. Wyboru drzewostanów gospodarczych nasiennych dokonuje się z pośród drzewostanów przeznaczonych do wyrębu. Pozyskanie nasion odbywa się ze ściętych drzew. Drzewostany te są głównym źródłem nasion, które wykorzystuje się do produkcji sadzonek na poczet hodowli drzewostanów gospodarczych (uprawy gospodarcze).
Nadleśnictwo Chrzanów posiada gospodarcze drzewostany nasienne: SOSNY ZWYCZAJNEJ, MODRZEWIA EUROPEJSKIEGO I BUKA ZWYCZAJNEGO. W terenie, drzewostany te są oznakowane opaskami w formie przerywanej linii koloru żółtego.
PLANTACJE NASIENNE zakłada się z wegetatywnego potomstwa drzew matecznych (doborowych) uzyskiwanego poprzez szczepienie bądź ukorzenianie pędów w odpowiedniej ilości i określonym rozmieszczeniu. Plantacje nasienne dostarczają nasion, które reprezentują genotypy (zespół cech dziedzicznych) drzew matecznych. Sadzonki wyhodowane z nasion pochodzących z plantacji nasiennych wykorzystywane są głównie do zakładania upraw pochodnych.
Na terenie Nadleśnictwa Chrzanów końcem lat 90-tych założono plantacje nasienne modrzewia europejskiego i buka zwyczajnego. W terenie obiekty te oznakowane są tablicami informacyjnymi i są ogrodzone.
Plantacja nasienna modrzewia europejskiego (Fot. Liliana Armatys)
PLANTACYJNE UPRAWY NASIENNE (rodowe) sadzi się z generatywnego potomstwa drzew matecznych uzyskiwanego z nasion. Cel i zadania jakie spełniają plantacyjne uprawy nasienne jest taki sam jak plantacji nasiennych z tym, że pula genetyczna potomstwa wyhodowanego z nasion pochodzących z tych obiektów jest znacznie bogatsza.
Nadleśnictwo Chrzanów posiada plantacyjną uprawę nasienną czereśni ptasiej. W terenie obiekt ten oznakowany jest tablicami informacyjnymi i jest ogrodzona.
UPRAWY POCHODNE to uprawy leśne do założenia których wykorzystano sadzonki wyhodowane z nasion pochodzących z wyłączonych drzewostanów nasiennych, plantacji nasiennych lub plantacyjnych upraw nasiennych. Wyrosłe z tych sadzonek drzewostany w przyszłości będą stanowiły wzbogaconą bazę nasienną. Na terenie naszego nadleśnictwa istnieją uprawy: modrzewia sudeckiego, sosny zwyczajnej i dęba szypułkowego. W roku bieżącym planowany jest także blok upraw pochodnych buka zwyczajnego.
ODNOWIENIA I ZALESIENIA, nowe pokolenie lasu.
Bardzo pożądane odnowienia naturalne w lasach zagospodarowanych nie przebiegają zazwyczaj żywiołowo, lecz są kierowane przez człowieka. Poprzedzone są zazwyczaj przygotowaniem gleby polegającym na jej spulchnieniu, tam gdzie spodziewany jest duży urodzaj nasion oraz rozluźnieniu drzew, tak by do dna lasu dochodziła odpowiednia ilość światła w przypadku drzewostanów złożonych z gatunków ciężkonasiennych.
Odnowienie naturalne sosny na przygotowanej uprzednio powierzchni (Fot. Ewelina Boruń)
Kiedy oczekiwanie na naturalny obsiew nie powiedzie się, leśnicy ograniczeni ustawowym okresem na ponowne wprowadzenie roślinności leśnej, w ciągu najbliższych pięciu po wycięciu drzew muszą zdążyć z jej odnowieniem, czyli przystępują do obsadzenia każdej powierzchni, z której uprzednio wycięto drzewa.
Zanim jednak roślinność leśna powróci, nieodzownym jest przygotowanie powierzchni, dlatego każdą powierzchnię zrębową należy oczyścić z pozostałych gałęzi poprzez ich rozdrobnienie, uregulować stosunki wodne jeżeli taka konieczność zachodzi oraz wykonać orkę, mieszając glebę mineralną z wierzchnią warstwą próchniczną. Tak przygotowana powierzchnia zrębowa pozostawiana jest na okres zimy, by spulchniona gleba osiadła i wchłonęła wilgoć z topniejącego śniegu. Starannie wykonana orka ułatwia późniejsze przyjęcie się sadzonek, a także ich dalszy wzrost.
Powierzchnia, na której rozdrobniono pozostałości po zakończonym zrębie (Fot. Przemysław Baran)
Wykonana jesienią specjalistyczna orka,
pozwoli glebie przywrócić jej właściwości (Fot. Przemysław Baran)
Sadzenie rozpoczyna się zwykle jak najwcześniej na wiosnę, po rozmarznięciu ziemi. Używane przez nas sadzonki muszą charakteryzować się najwyższą jakością, co bezpośrednio wpływa na kondycję przyszłej uprawy leśnej. Stosując sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym, możemy to robić niemal przez cały rok. Nie mniej jednak wiele sadzonek gatunków domieszkowych pochodzi ze szkółek gruntowych.
Sadzenie można podzielić na odnowienia i zalesienia. Odnowienia polegają na wsadzeniu sadzonek drzew leśnych na zrębie lub gnieździe - gruncie po wyciętym lesie, natomiast zalesienia to sadzenie drzewek na gruntach innych niż leśne (rolne, nieużytki), poprzedzone jej badaniem oraz specjalistycznym przygotowaniem gleby.
Sadzenie wykonuje się głównie ręcznie. Zależnie od gatunku, wieku sadzonek, warunków siedliska i sposobu przygotowania gleby – stosuje się różne techniki sadzenia, np. sadzenie w szparę (inaczej: „pod kostur" – najmniejsze sadzonki), w jamkę i w dołki (największe i najstarsze sadzonki).
Odnowienia w Nadleśnictwie Chrzanów
obejmują rocznie około 140 ha.
Aktualnie istotną cześć zakładanych upraw stanowi przebudowa drzewostanów czyli ich wzbogacanie, poprzez wprowadzanie cennych gatunków liściastych, zwłaszcza dęba, buka i jodły. Atrakcyjność tych gatunków powoduje także nieodzowną konieczność ochrony przez zwierzyną poprzez grodzenia, zakładanie osłonek czy też smarowanie repelentem (środkiem odstraszającym).
Każda odnowiona lub zalesiona powierzchni podlega corocznej ocenie udatności. W uprawach, na których podczas oceny udatności stwierdzono liczne wypady wykonywane są POPRAWKI – których sposób wykonania jest analogiczny do sadzenia. Poprawki są wykonywane w następnym roku po założeniu uprawy i są powtarzane aż do osiągnięcia właściwego zadrzewienia i odpowiedniego składu gatunkowego.
PIELĘGNOWANIE LASU, opieka, zabiegi, cięcia…
Wieloetapowy proces dostosowany do fazy rozwojowej drzewostanu. W początkowej fazie zabiegi gospodarcze skoncentrowane są nad poprawą warunków wzrostu i rozwoju poprzez wykaszanie chwastów będących zagrożeniem dla młodych drzewek, które mogą zostać przez nie opanowane. W ramach pielęgnowania dna lasu Nadleśnictwo Chrzanów corocznie wykasza około 250 ha roślinności zielnej w uprawach leśnych. Równocześnie wykonuje się cięcia pielęgnacyjne, które także w zależności od wieku drzewostanu mają inny charakter i noszą inną nazwę CZYSZCZEŃ WCZESNYCH w okresie uprawy (do 10 lat), CZYSZCZEŃ PÓŹNYCH w okresie młodnika (do 20 roku życia), TRZEBIEŻY WCZESNYCH w okresie dojrzewania drzewostanu (21-40 lat) oraz TRZEBIEŻY PÓŹNYCH w okresie dojrzałości drzewostanu (41-60 lat).
Zakres zadań spełnianych przez cięcia pielęgnacyjne jest bardzo rozległy i obejmuje:
- regulowanie zagęszczenia i odpowiedniego rozmieszczenia drzew,
- popieranie drzew najbardziej wartościowych,
- wyprzedzanie procesu naturalnego obumierania drzew, poprzez wcześniejsze ich usuwanie,
- polepszanie stanu zdrowotnego i naturalnej (biologicznej) odporności lasu,
- przygotowanie drzewostanu do odnowienia, w sposób powodujący jak największy urodzaj nasion.
Szacunkowy areał poszczególnych prac z zakresu: czyszczeń wczesnych wykonywanych w nadleśnictwie to około 50 ha, czyszczeń późnych - 200 ha, trzebieży wczesnych - 200 ha, natomiast trzebieży późnych około - 350 ha.