Wydawca treści
Hodowla lasu
Gospodarczy Drzewostan Nasienny Bk i Md (fot. Liliana Armatys)
Oznakowany modrzew w GDN (fot. Liliana Armatys)
Sosnowy Gospodarczy Drzewostan Nasienny (fot. Liliana Armatys)
Uprawa przy GDN sosny (fot. Liliana Armatys)
Monitoring zmian dotyczących pozyskania drewna, wybranych zadań z hodowli lasu: odnowień, zalesień, zabiegów pielęgnacyjnych i oceny upraw - ROK 2014
Do pobrania: Monitoring wybranych zadań hodowlanych za 2014 r.
To kluczowa nauka dla pracy leśników, na której rozwój składa się wiele innych dziedzin przyrodniczych rozpoczynając od klimatologii i gleboznawstwie, poprzez ekologię, botanikę na fizjologii roślin kończąc. Cytując za Małym Przewodnikiem Leśniczego (EKO-LAS, 2012) dla zrozumienia zasad hodowli lasu, trzeba przede wszystkim znać budowę oraz ważniejsze objawy życia drzew i krzewów leśnych, które jako drzewostany stanowią przedmiot gospodarki leśnej.
Jej podstawowym zadaniem jest zachowanie i wzbogacanie istniejących lasów (odnawianie, przebudowywanie) oraz zakładanie nowych (zalesianie), z respektowaniem warunków przyrodniczych i procesów naturalnych.
By móc wypełnić powierzone nam, leśnikom zadanie, korzystając z bogatego dorobku naukowego jak i posiadanej wiedzy oraz doświadczenia, wszędzie tam, gdzie las, nie powstał w sposób naturalny sadzony jest przez leśników. Sadzonki hoduje się w szkółkach leśnych, a założone z nich uprawy są poddawane zabiegom pielęgnacyjnym i ochronnym.
Ważnym krokiem w budowaniu przyszłych pokoleń jest źródło, pochodzenie nasion, z których wyhodowane zostaną sadzonki. Wszystkie nadleśnictwa w Polsce w tym także nasze posiada bazę nasienną czyli wybrane drzewostany i drzewa o najlepszej jakości, których nasiona lub części wykorzystywane są do produkcji sadzonek lub zakładania obiektów obiektów selekcji leśnej.
BAZA NASIENNA, bo od nasiona się zaczyna…
Wśród szerokiego wachlarza elementów składających się na bazę nasienną w Nadleśnictwie Chrzanów występują gospodarcze drzewostany nasienne (GDN), plantacje nasienne (PN), plantacyjną uprawę nasienną (PUN), uprawy pochodne (UP) oraz źródła nasion (ŹN).
GOSPODARCZE DRZEWOSTANY NASIENNE są to drzewostany wyróżniające się dobrą jakością hodowlaną, wysoką zdrowotnością, wyższą od przeciętnej w danym rejonie produkcyjnością. Wyboru drzewostanów gospodarczych nasiennych dokonuje się z pośród drzewostanów przeznaczonych do wyrębu. Pozyskanie nasion odbywa się ze ściętych drzew. Drzewostany te są głównym źródłem nasion, które wykorzystuje się do produkcji sadzonek na poczet hodowli drzewostanów gospodarczych (uprawy gospodarcze).
Nadleśnictwo Chrzanów posiada gospodarcze drzewostany nasienne: SOSNY ZWYCZAJNEJ, MODRZEWIA EUROPEJSKIEGO I BUKA ZWYCZAJNEGO. W terenie, drzewostany te są oznakowane opaskami w formie przerywanej linii koloru żółtego.
PLANTACJE NASIENNE zakłada się z wegetatywnego potomstwa drzew matecznych (doborowych) uzyskiwanego poprzez szczepienie bądź ukorzenianie pędów w odpowiedniej ilości i określonym rozmieszczeniu. Plantacje nasienne dostarczają nasion, które reprezentują genotypy (zespół cech dziedzicznych) drzew matecznych. Sadzonki wyhodowane z nasion pochodzących z plantacji nasiennych wykorzystywane są głównie do zakładania upraw pochodnych.
Na terenie Nadleśnictwa Chrzanów końcem lat 90-tych założono plantacje nasienne modrzewia europejskiego i buka zwyczajnego. W terenie obiekty te oznakowane są tablicami informacyjnymi i są ogrodzone.
Plantacja nasienna modrzewia europejskiego (Fot. Liliana Armatys)
PLANTACYJNE UPRAWY NASIENNE (rodowe) sadzi się z generatywnego potomstwa drzew matecznych uzyskiwanego z nasion. Cel i zadania jakie spełniają plantacyjne uprawy nasienne jest taki sam jak plantacji nasiennych z tym, że pula genetyczna potomstwa wyhodowanego z nasion pochodzących z tych obiektów jest znacznie bogatsza.
Nadleśnictwo Chrzanów posiada plantacyjną uprawę nasienną czereśni ptasiej. W terenie obiekt ten oznakowany jest tablicami informacyjnymi i jest ogrodzona.
UPRAWY POCHODNE to uprawy leśne do założenia których wykorzystano sadzonki wyhodowane z nasion pochodzących z wyłączonych drzewostanów nasiennych, plantacji nasiennych lub plantacyjnych upraw nasiennych. Wyrosłe z tych sadzonek drzewostany w przyszłości będą stanowiły wzbogaconą bazę nasienną. Na terenie naszego nadleśnictwa istnieją uprawy: modrzewia sudeckiego, sosny zwyczajnej i dęba szypułkowego. W roku bieżącym planowany jest także blok upraw pochodnych buka zwyczajnego.
ODNOWIENIA I ZALESIENIA, nowe pokolenie lasu.
Bardzo pożądane odnowienia naturalne w lasach zagospodarowanych nie przebiegają zazwyczaj żywiołowo, lecz są kierowane przez człowieka. Poprzedzone są zazwyczaj przygotowaniem gleby polegającym na jej spulchnieniu, tam gdzie spodziewany jest duży urodzaj nasion oraz rozluźnieniu drzew, tak by do dna lasu dochodziła odpowiednia ilość światła w przypadku drzewostanów złożonych z gatunków ciężkonasiennych.
Odnowienie naturalne sosny na przygotowanej uprzednio powierzchni (Fot. Ewelina Boruń)
Kiedy oczekiwanie na naturalny obsiew nie powiedzie się, leśnicy ograniczeni ustawowym okresem na ponowne wprowadzenie roślinności leśnej, w ciągu najbliższych pięciu po wycięciu drzew muszą zdążyć z jej odnowieniem, czyli przystępują do obsadzenia każdej powierzchni, z której uprzednio wycięto drzewa.
Zanim jednak roślinność leśna powróci, nieodzownym jest przygotowanie powierzchni, dlatego każdą powierzchnię zrębową należy oczyścić z pozostałych gałęzi poprzez ich rozdrobnienie, uregulować stosunki wodne jeżeli taka konieczność zachodzi oraz wykonać orkę, mieszając glebę mineralną z wierzchnią warstwą próchniczną. Tak przygotowana powierzchnia zrębowa pozostawiana jest na okres zimy, by spulchniona gleba osiadła i wchłonęła wilgoć z topniejącego śniegu. Starannie wykonana orka ułatwia późniejsze przyjęcie się sadzonek, a także ich dalszy wzrost.
Powierzchnia, na której rozdrobniono pozostałości po zakończonym zrębie (Fot. Przemysław Baran)
Wykonana jesienią specjalistyczna orka,
pozwoli glebie przywrócić jej właściwości (Fot. Przemysław Baran)
Sadzenie rozpoczyna się zwykle jak najwcześniej na wiosnę, po rozmarznięciu ziemi. Używane przez nas sadzonki muszą charakteryzować się najwyższą jakością, co bezpośrednio wpływa na kondycję przyszłej uprawy leśnej. Stosując sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym, możemy to robić niemal przez cały rok. Nie mniej jednak wiele sadzonek gatunków domieszkowych pochodzi ze szkółek gruntowych.
Sadzenie można podzielić na odnowienia i zalesienia. Odnowienia polegają na wsadzeniu sadzonek drzew leśnych na zrębie lub gnieździe - gruncie po wyciętym lesie, natomiast zalesienia to sadzenie drzewek na gruntach innych niż leśne (rolne, nieużytki), poprzedzone jej badaniem oraz specjalistycznym przygotowaniem gleby.
Sadzenie wykonuje się głównie ręcznie. Zależnie od gatunku, wieku sadzonek, warunków siedliska i sposobu przygotowania gleby – stosuje się różne techniki sadzenia, np. sadzenie w szparę (inaczej: „pod kostur" – najmniejsze sadzonki), w jamkę i w dołki (największe i najstarsze sadzonki).
Odnowienia w Nadleśnictwie Chrzanów
obejmują rocznie około 140 ha.
Aktualnie istotną cześć zakładanych upraw stanowi przebudowa drzewostanów czyli ich wzbogacanie, poprzez wprowadzanie cennych gatunków liściastych, zwłaszcza dęba, buka i jodły. Atrakcyjność tych gatunków powoduje także nieodzowną konieczność ochrony przez zwierzyną poprzez grodzenia, zakładanie osłonek czy też smarowanie repelentem (środkiem odstraszającym).
Każda odnowiona lub zalesiona powierzchni podlega corocznej ocenie udatności. W uprawach, na których podczas oceny udatności stwierdzono liczne wypady wykonywane są POPRAWKI – których sposób wykonania jest analogiczny do sadzenia. Poprawki są wykonywane w następnym roku po założeniu uprawy i są powtarzane aż do osiągnięcia właściwego zadrzewienia i odpowiedniego składu gatunkowego.
PIELĘGNOWANIE LASU, opieka, zabiegi, cięcia…
Wieloetapowy proces dostosowany do fazy rozwojowej drzewostanu. W początkowej fazie zabiegi gospodarcze skoncentrowane są nad poprawą warunków wzrostu i rozwoju poprzez wykaszanie chwastów będących zagrożeniem dla młodych drzewek, które mogą zostać przez nie opanowane. W ramach pielęgnowania dna lasu Nadleśnictwo Chrzanów corocznie wykasza około 250 ha roślinności zielnej w uprawach leśnych. Równocześnie wykonuje się cięcia pielęgnacyjne, które także w zależności od wieku drzewostanu mają inny charakter i noszą inną nazwę CZYSZCZEŃ WCZESNYCH w okresie uprawy (do 10 lat), CZYSZCZEŃ PÓŹNYCH w okresie młodnika (do 20 roku życia), TRZEBIEŻY WCZESNYCH w okresie dojrzewania drzewostanu (21-40 lat) oraz TRZEBIEŻY PÓŹNYCH w okresie dojrzałości drzewostanu (41-60 lat).
Zakres zadań spełnianych przez cięcia pielęgnacyjne jest bardzo rozległy i obejmuje:
- regulowanie zagęszczenia i odpowiedniego rozmieszczenia drzew,
- popieranie drzew najbardziej wartościowych,
- wyprzedzanie procesu naturalnego obumierania drzew, poprzez wcześniejsze ich usuwanie,
- polepszanie stanu zdrowotnego i naturalnej (biologicznej) odporności lasu,
- przygotowanie drzewostanu do odnowienia, w sposób powodujący jak największy urodzaj nasion.
Szacunkowy areał poszczególnych prac z zakresu: czyszczeń wczesnych wykonywanych w nadleśnictwie to około 50 ha, czyszczeń późnych - 200 ha, trzebieży wczesnych - 200 ha, natomiast trzebieży późnych około - 350 ha.
Najnowsze aktualności
Konferencja o lasach w Nadleśnictwie Chrzanów
Konferencja o lasach w Nadleśnictwie Chrzanów
Konferencja o lasach w Nadleśnictwie Chrzanów
W dniu 25 października br. w siedzibie naszego nadleśnictwa odbyła się konferencja
o lasach, na którą zaprosiliśmy wszystkie gminy z naszego regionu. Cieszymy się, że mogliśmy gościć przedstawicieli Gmin: Babice, Bukowno, Chełmek, Libiąż, Sławków oraz Jaworzno. Dołączyła do nas również firma Sibelco Poland, która prowadząc wydobycie piasku na terenach leśnych jest żywo zainteresowana działaniami proekologicznymi.
Mając na uwadze duże zainteresowanie, a przy tym obawy lokalnej społeczności wobec prowadzonych przez leśników prac w lasach pozostających w zarządzie PGL LP Nadleśnictwa Chrzanów postanowiliśmy przygotować spotkanie, na które zaprosiliśmy reprezentantów gmin, by poprzez zrozumienie zagadnień prowadzonej gospodarki leśnej, aktualnych wyzwań i trudności z jakimi borykamy się w naszej pracy, pomogli nam w prowadzonym dialogu społecznym.
Dzisiaj, nie można już mówić o lasach tylko w odniesieniu do jednej miejscowości czy nawet kraju. Postępujące zmiany klimatu wpływają tak bardzo na różne dzieciny życia ludzi na całym świecie, że bardziej właściwym jest wielowymiarowe podejście do poszczególnych ekosystemów. Potrzeba prowadzenia edukacji leśnej społeczeństwa jest już w zasadzie koniecznością wdrożenia edukacji przyrodniczo-klimatycznej.
Dlatego też gościem specjalnym był prof. dr hab. inż. Jarosław Socha, który w swoim wykładzie przedstawił wiele ciekawych faktów popartych badaniami oraz obserwacjami naukowymi z Polski i świata pokazujących globalny problem zamierania drzew na naszej planecie.
Po wykładzie przyszedł czas na rozmowy. Mówiliśmy o działaniach człowieka, które przyczyniają się do degradacji środowiska. Wśród nich największym problemem jest rosnąca depozycja azotu w glebie oraz wzrost zawartości dwutlenku węgla w atmosferze. Pierwsze zjawisko powoduje, że drzewa zasilane nadmierną ilością azotu rosną szybciej, są wyższe, potrzebują więcej wody i w efekcie szybciej się starzeją. Rosnące stężenie dwutlenku węgla w atmosferze powoduje tworzenie się coraz szczelniejszego płaszcza wokół naszej planety, który wpuszcza promieniowanie słoneczne, ale znaczną część z nich zatrzymuje po odbiciu się od powierzchni ziemi. Prowadzi to do wzrostu średniorocznych temperatur powietrza, anomalii pogodowych, mniejszej liczby opadów i suszy glebowej w wielu regionach na świecie, w tym na obszarze Polski.
Mając na uwadze powyższe leśnicy próbują nadążyć za postępującymi zmianami poprzez sadzenie lasów wielogatunkowych oraz budowanie ich różnicowanej struktury wiekowej i wysokościowej. Różnorodność biologiczna jest kluczem do rozproszenia ryzyka hodowlanego. Podobnie kontynuacja prowadzonej racjonalnej gospodarki leśnej, z zachowaniem zasady wielofunkcyjności zbiorowisk leśnych gwarantuje nie tylko trwałość lasów, ale również powiększanie zasobów leśnych. Rośnie nie tylko lesistość naszego kraju, ale i zasobność polskich lasów.
Faktem jest, że w procesie fotosyntezy drzewa pochłaniają dwutlenek węgla wbudowując go w drewno. Największe pochłanianie tego gazu ma miejsce w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju drzew czyli w okresie między 20 a 60 tym rokiem życia. Potem spada, aż wreszcie ustaje. W momencie rozpadu drzewa ze starości (proces próchnienia) taka sama ilość dwutlenku węgla jaka została zgromadzona jest uwalniana w znacznie szybszym tempie. Zatem przemiana pokoleń drzew w naszych lasach jest niezbędna nie tylko z punktu widzenia zachowania trwałości lasów czyli stare wycinamy i sadzimy nowe. Mając na uwadze działanie pro klimatyczne powinniśmy szybciej pozyskiwać drewno i sadzić młody las, który efektywniej wiąże dwutlenek węgla.
Drugim aspektem jest zastępowanie w życiu codziennym materiałów wysokoemisyjnych drewnem -jedynym tak ekologicznym, łatwo odnawialnym i zero emisyjnym w procesie produkcji surowcem na świecie.
Ostatnia część konferencji była poświęcona tzw. lasom społecznym, gdzie zgodziliśmy się, że tak w zasadzie wszystkie Lasy Państwowe są przestrzenią, z której społeczeństwo może swobodnie korzystać w tak różny sposób jak w żadnym innym kraju. Rzeczywiście warto rozważyć tworzenie „zielonych stref” wokół miast, wsi i osiedli, gdzie możliwa jest modyfikacja prowadzonej gospodarki leśnej i racjonalne ograniczenie pozyskania drewna w tym rejonie. Należy jednak podkreślić, że tworzenie „lasów społecznych” nie jest równoznaczne
z całkowitym wyłączeniem tych obszarów z użytkowania gospodarczego, co oznacza, że nadal będą tam prowadzone cięcia gospodarcze, sanitarne oraz odnowieniowe mające na celu wprowadzenie nowego pokolenia drzew w miejscu starych. Zgodziliśmy się, że taki las pozostawiony samemu sobie szybko stałby się niebezpieczny i nieatrakcyjny dla spacerujących po nim ludzi.
Podczas spotkania pokreślono również, że ubytek powierzchni leśnych, czyli odmieniana w ostatnich latach przez wszystkie przypadki „wycinka lasu” nie jest powodowany przez leśników. Z definicji jasno wynika, iż „wycinka” to trwałe pozbawienie gruntu roślinności leśnej. Wycinka ma miejsce w przypadku realizacji np. budowy dróg na mocy specustaw lub wyłączenia gruntów z produkcji leśnej w momencie rozpoczęcia działalności wydobywczej np. piasku, dolomitu, węgla brunatnego czy innego surowca metodą odkrywkową. Na te działania leśnicy nie mają wpływu, ponieważ procesy te wynikają
z innych uregulowań prawnych, na które leśnicy nie mają wpływu. Cięcia prowadzone przez leśników zawsze mają na celu usunięcie starych drzew i posadzenie na ich miejsce nowych, pozyskując przy tym drewno. Zatem bilans powierzchniowy w tym przypadku pozostaje bez zmian.
Mamy nadzieję, że po tym spotkaniu spojrzenie na lasy i prowadzoną w nich gospodarkę leśną ulegnie zmianie i spotka się z większym zrozumieniem. Od stu lat cele i priorytety przyświecające leśnikom nie zmieniły się. Mamy zachować las dla przyszłych pokoleń, by mogły z niego korzystać w różnorodny, ale racjonalny sposób. Wierzymy, że Włodarze miast oraz Radni pomogą nam w dotarciu z rzetelną wiedzą do społeczeństwa. Dziękujemy wszystkim Uczestnikom, za obecność i poświęcony czas.
